Ερώτηση: Γιατί δεν μπορούμε να κρατήσουμε την προσοχή μας συγκεντρωμένη για περισσότερο από ένα δυο λεπτά;
Κρισναμούρτι: Πρώτα απ’ όλα, γιατί θέλετε να κρατάει κάτι όλη την ώρα; Θέλετε να κρατάει η ευχαρίστηση, η ικανοποίηση, όλη την ώρα· θέλετε κάποιες σχέσεις να διαρκούν, να κρατάνε, να συντηρούνται. Γιατί υπάρχει αυτή η επιθυμία για διάρκεια; Καταλαβαίνετε την ερώτησή μου; Γιατί θέλετε να κρατάει η προσοχή σας; Γιατί; Επειδή σας έχει πει κάποιος ότι η προσοχή είναι πολύ σημαντική; Ή επειδή έχετε ανακαλύψει από μόνοι σας τη φύση της προσοχής; Τότε πρέπει να ερευνήσετε τι είναι απροσεξία. Καταλαβαίνετε;
Το σημαντικό δεν είναι η προσοχή, αλλά το τι είναι απροσεξία, έλλειψη προσοχής. Σημαντικό από την άποψη ποιο θα πρέπει να ερευνήσουμε. Η απροσεξία δεν είναι πιο σημαντική από την προσοχή; Συμφωνείτε; Επειδή αν κατανοήσω τι είναι η απροσεξία, τότε θα υπάρχει προσοχή. Τι είναι, λοιπόν, η έλλειψη προσοχής; Καθώς συζητάμε εδώ μαζί προσέχετε όλη την ώρα ή μόνο κατά διαστήματα; Σας παρακαλώ, απλώς παρατηρήστε το, παρατηρήστε το από μόνοι σας, εμβαθύνετε σ’ αυτό από μόνοι σας. Δίνετε πραγματικά την προσοχή σας στο τι λέγε ται τώρα ή το κάνετε μόνο για λίγα δευτερόλεπτα ή λίγα λεπτά και μετά ο νους σας τρέχει κάπου άλλου; Διαρκεί η προσοχή; Προφανώς όχι. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να καταλάβουμε γιατί υπάρχει έλλειψη προσοχής.
Υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η έλλειψη προσοχής, η απροσεξία; Καταλαβαίνετε την ερώτησή μου; Η απροσεξία είναι διάσπαση της προσοχής. Σωστά; Αυτό είναι που το ονομάζετε διάσπαση της προσοχής. Θέλω να σκεφτώ για κάτι και κάποια στιγμή η σκέψη πετιέται σε κάτι άλλο, και αυτό είναι που ονομάζω διάσπαση προσοχής. Η ίδια η σκέψη από μόνη της δεν είναι μια διάσπαση προσοχής; Αναρωτιέμαι αν το βλέπετε αυτό. Θέλω να συγκεντρωθώ σ’ ένα θέμα και μπορώ να το κάνω αυτό για λίγα λεπτά και μετά η σκέψη μου φεύγει και πάει σε κάτι άλλο· και η σκέψη για κάτι άλλο, αντί γι’ αυτό που υποτίθεται ότι σκεφτόμουν, ονομάζεται διάσπαση προσοχής. Αν, όμως, δεν το ονομάσω αυτό που γίνεται διάσπαση προσοχής και το παρακολουθήσω, τι θα γίνει; Καταλαβαίνετε;
Ας υποθέσουμε ότι είμαι συγκεντρωμένος στο διάβασμα ενός κεφαλαίου κάποιου βιβλίου και βλέπω ότι η σκέψη μου φεύγει σε κάτι άλλο. Τότε πάω να το ονομάσω αυτό «διάσπαση προσοχής», αλλά δεν το κάνω. Για μένα, προσωπικά, δεν υπάρχει διάσπαση προσοχής, γιατί ακολουθώ αυτό που εσείς ονομάζετε διάσπαση προσοχής και δεν λέω: «Πρέπει να διαβάσω αυτό το κεφάλαιο ή λίγες γραμμές ακόμα», αλλά προς όποια κατεύθυνση κι αν κινείται η σκέψη το παρακολουθώ, έτσι ώστε δεν υπάρχει αίσθηση διάσπασης προσοχής, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει διαίρεση μέσα μου- υπάρχει παρατήρηση της προσοχής και της απροσεξίας, οπότε η απροσεξία είναι προσοχή. Αναρωτιέμαι αν το καταλαβαίνετε αυτό.
Δείτε τη διάσπαση της προσοχής που μας φέρνουν οι λέξεις. Η φράση «διάσπαση προσοχής» φέρνει μια πολύ διασπαστική διαδικασία, επειδή εκεί που θέλεις να συγκεντρωθείς σε κάτι, οπότε όταν η σκέψη κινείται μακριά απ’ αυτό σε κάτι άλλο, αυτό
το άλλο το ονομάζουμε διάσπαση της προσοχής. Αλλά η σκέψη κινείται διαρκώς· δεν είναι ποτέ στατική. Βρίσκεται πάντα σε δράση -είτε κοιμάστε είτε είστε ξύπνιοι είτε ονειροπολείτε είτε κάνετε το ένα ή το άλλο-, η σκέψη βρίσκεται πάντα σε δράση, σε κίνηση. Και η σκέψη είναι μια υλική διαδικασία. Επειδή η σκέψη βασίζεται στη μνήμη, στην εμπειρία και στη γνώση· αυτά είναι απο- θηκευμένα στον εγκέφαλο, που περιλαμβάνει εκατομμύρια κύτταρα κι αυτά φυλάνε μνήμες. Αυτό είναι ένα επιστημονικό γεγονός. Τα κύτταρα βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση. Αρχίζει, λοιπόν, να ανακαλύπτει κανείς ότι ο εγκέφαλος έχει τους δικούς του ρυθμούς, που δεν είναι οι ρυθμοί της σκέψης. Αναρωτιέμαι αν παρακολουθείτε.
Και τώρα σας ρωτάω αν είναι δυνατόν να παρατηρώ, να παρατηρώ απολύτως και όλη την ώρα. Στην πραγματικότητα, αυτή είναι μια άλλη μορφή της ερώτησης «μπορώ να κρατάω την προσοχή μου όλη την ώρα;». Η προσοχή είναι κάτι που έρχεται με προσπάθεια; Κι αν έρχεται με προσπάθεια, τότε είναι αυτό προσοχή; Δηλαδή, όταν είναι αποτέλεσμα εξάσκησης; Που σημαίνει ότι τη μια μέρα μετά την άλλη παρακολουθείς το σώμα σου, τις κινήσεις σου και όλο αυτό το παιχνίδι που παίζετε και στο τέλος λέτε: «Ναι, έμαθα να προσέχω». Είναι η προσοχή αποτέλεσμα συσσώρευσης μνήμης; Καταλαβαίνετε την ερώτησή μου;
Είναι η προσοχή αποτέλεσμα εξάσκησης με διάφορες μορφές ψυχολογικής εκγύμνασης; Μήπως υπάρχει μόνο προσοχή και όχι απροσεξία; Αν κατανοήσεις την απροσεξία, τότε υπάρχει προσοχή.
Κρισναμούρτι, «Δράση σημαίνει ΤΩΡΑ», μετ. Ν.Πιλάβιος, εκδ.Καστανιώτη